Hành Nghề Kiến Trúc: Lịch Sử, Hiện Tại và Tương Lai

I. Lịch sử hình thành
Hành nghề kiến trúc có lịch sử lâu đời và phức tạp, bắt đầu từ những công trình kiến trúc cổ đại vĩ đại như Kim Tự Tháp ở Ai Cập, Vạn Lý Trường Thành ở Trung Quốc, và đền thờ Parthenon ở Hy Lạp. Những công trình này không chỉ là biểu tượng văn hóa mà còn là minh chứng cho sự tiến bộ trong kỹ thuật xây dựng và thiết kế kiến trúc.

1, Thời kỳ cổ đại:
Kiến trúc cổ đại là một trong những minh chứng rõ ràng nhất về khả năng sáng tạo và kỹ thuật của con người từ hàng ngàn năm trước. Mỗi nền văn minh cổ đại đều để lại dấu ấn riêng trong lĩnh vực kiến trúc. Dưới đây là những đặc điểm nổi bật của một số nền kiến trúc cổ đại chính:

a, Kiến trúc Ai Cập cổ đại
Kim Tự Tháp: Các kim tự tháp là biểu tượng nổi tiếng nhất của kiến trúc Ai Cập cổ đại, với thiết kế vững chắc và hình khối to lớn, chủ yếu được xây dựng bằng đá vôi và đá granite.
Đền thờ: Các đền thờ như đền Karnak và đền Luxor có cấu trúc phức tạp, sử dụng các cột lớn, các bức tường dày và nhiều bức phù điêu miêu tả các vị thần và pharaoh.
Cột và cổng: Sử dụng nhiều cột với đầu cột hình hoa sen hoặc giấy cói, cổng vào lớn và trang trí công phu.

b, Kiến trúc Hy Lạp cổ đại
Đền thờ và cột Ionic, Doric và Corinthian: Đền Parthenon trên đồi Acropolis là ví dụ điển hình, sử dụng cột Doric mạnh mẽ và đơn giản. Cột Ionic mảnh mai hơn, với đầu cột hình xoắn ốc, trong khi cột Corinthian phức tạp với đầu cột trang trí công phu bằng lá cây.
Thể loại xây dựng: Chủ yếu tập trung vào đền thờ và các công trình công cộng như nhà hát, sân vận động và các hội trường (stoas).

c, Kiến trúc La Mã cổ đại
Vòm và mái vòm: Kiến trúc La Mã nổi bật với việc sử dụng vòm và mái vòm, điển hình là Đấu trường Colosseum và Pantheon với mái vòm lớn.
Đường sá và cầu cống: Hệ thống đường sá và cầu cống rộng lớn và kiên cố, bao gồm Cầu cống Pont du Gard và Đường La Mã.
Biệt thự và nhà tắm công cộng: Các biệt thự sang trọng với sân vườn và các nhà tắm công cộng rộng lớn như nhà tắm Caracalla.

d, Kiến trúc Lưỡng Hà cổ đại
Ziggurat: Các ziggurat là dạng tháp tầng bậc đặc trưng, được xây dựng từ gạch bùn, tiêu biểu là Ziggurat của Ur.
Cổng và tường thành: Cổng Ishtar tại Babylon với trang trí gạch men và các bức tường thành bao quanh thành phố.

e, Kiến trúc Ấn Độ cổ đại
Đền thờ và bảo tháp: Đền thờ Kailasa ở Ellora và bảo tháp Sanchi là những công trình nổi bật, với kiến trúc chạm khắc tinh xảo và các cấu trúc tầng lớp.
Cột trụ: Sử dụng các cột trụ có hình chạm khắc phức tạp, thường miêu tả các vị thần và biểu tượng tôn giáo.

f, Kiến trúc Trung Quốc cổ đại
Công trình bằng gỗ: Sử dụng chủ yếu gỗ với kết cấu khung và mái ngói, tiêu biểu là các đền thờ và cung điện như Cố Cung ở Bắc Kinh.
Tường thành và cầu cống: Vạn Lý Trường Thành và cầu cống cổ kính, thể hiện khả năng xây dựng kỹ thuật cao.
Kiến trúc cổ đại là một mảng quan trọng của di sản văn hóa nhân loại, thể hiện sự tiến bộ về kỹ thuật xây dựng và phong cách thiết kế qua từng thời kỳ. Những công trình này không chỉ là kỳ quan kiến trúc mà còn là biểu tượng của nền văn minh và tâm linh của các dân tộc cổ đại.

kim tự tháp ai cập 

2, Thời kỳ Trung Cổ:
Kiến trúc thời kỳ Trung Cổ (khoảng thế kỷ 5 đến thế kỷ 15) nổi bật với phong cách Gothic và Romanesque. Dưới đây là một số đặc điểm chính của kiến trúc thời kỳ này:

a, Kiến trúc Romanesque (Thời kỳ Sơ Trung Cổ)
Đặc trưng của hình khối: Kiến trúc Romanesque nổi bật với các tòa nhà có hình khối to lớn, mạnh mẽ và chắc chắn. Các tường dày, ít cửa sổ.
Cột và vòm tròn: Sử dụng các cột lớn và vòm tròn, tạo cảm giác vững chãi. Các vòm này thường rất thấp và mạnh mẽ.
Cửa sổ nhỏ và mái vòm: Cửa sổ thường nhỏ và ít, mái vòm được xây dựng bằng đá để tạo độ bền vững cao.
Trang trí điêu khắc: Trang trí phong phú bằng các hình tượng điêu khắc trên tường, trần nhà và cổng chính.

b, Kiến trúc Gothic (Thời kỳ Hậu Trung Cổ)
Vòm nhọn (vòm ogive): Đặc trưng nổi bật nhất của kiến trúc Gothic là các vòm nhọn, giúp tòa nhà cao hơn và ánh sáng tự nhiên dễ dàng vào bên trong.
Cột trụ: Các cột trụ mảnh mai nhưng rất cao, tạo cảm giác nhẹ nhàng, thanh thoát cho các công trình.
Cửa sổ kính màu (kính hoa hồng): Sử dụng nhiều cửa sổ kính màu lớn, thường được trang trí bằng các hình ảnh tôn giáo, tạo ra hiệu ứng ánh sáng lung linh khi ánh nắng chiếu qua.
Cấu trúc phức tạp và cao tầng: Các tòa nhà có cấu trúc phức tạp với nhiều chi tiết tinh xảo, thường có nhiều tầng và các tháp chuông cao.
Trụ bay (Flying Buttresses): Hệ thống trụ bay giúp chuyển tải trọng từ mái xuống đất, cho phép các bức tường mỏng hơn và cửa sổ lớn hơn.

c, Ví dụ nổi bật
Nhà thờ Đức Bà Paris: Một trong những công trình nổi bật nhất của kiến trúc Gothic, với các yếu tố như vòm nhọn, cửa sổ kính màu và trụ bay.
Nhà thờ Aachen: Một ví dụ điển hình của kiến trúc Romanesque với cấu trúc vòm tròn và cột lớn.
Kiến trúc Trung Cổ mang đậm nét tôn giáo và biểu tượng quyền lực, phản ánh sự phát triển về kỹ thuật xây dựng và nghệ thuật của thời kỳ đó. Các công trình kiến trúc này không chỉ là nơi thờ phụng mà còn là biểu tượng văn hóa và lịch sử, gợi nhớ về một thời kỳ đầy biến động nhưng cũng rất rực rỡ trong lịch sử nhân loại.

Nhà thờ Đức Bà Paris

3, Thời kỳ Phục Hưng:
Kiến trúc thời kỳ Phục Hưng (thế kỷ 14 đến thế kỷ 17) nổi bật với sự hồi sinh của các yếu tố kiến trúc cổ đại Hy Lạp và La Mã, kết hợp với những tiến bộ và sáng tạo mới. Dưới đây là một số đặc điểm chính của kiến trúc thời kỳ Phục Hưng:

a, Tính đối xứng và tỷ lệ cân đối
Đối xứng: Kiến trúc Phục Hưng chú trọng vào sự cân bằng và đối xứng trong thiết kế, thường sử dụng trục đối xứng để tạo sự hài hòa.
Tỷ lệ cân đối: Các công trình được thiết kế dựa trên các tỷ lệ toán học và hình học, lấy cảm hứng từ tác phẩm của Vitruvius - một kiến trúc sư La Mã cổ đại.

b, Cột và trụ
Sử dụng cột cổ điển: Các cột Doric, Ionic và Corinthian của kiến trúc Hy Lạp cổ đại được phục hồi và phát triển.
Đầu cột phức tạp: Đầu cột thường trang trí tỉ mỉ và mang tính nghệ thuật cao.

c, Mái vòm và vòm cung
Mái vòm bán nguyệt: Mái vòm bán nguyệt (mái vòm tròn) được sử dụng rộng rãi, tiêu biểu như trong thiết kế của nhà thờ Santa Maria del Fiore ở Florence.
Vòm cung: Vòm cung và cửa sổ hình bán nguyệt thường xuất hiện trong các công trình, mang lại cảm giác mở rộng và thoáng đãng.

d, Mặt tiền và trang trí
Mặt tiền phẳng và hài hòa: Mặt tiền của các công trình Phục Hưng thường phẳng, ít các chi tiết phức tạp, tạo sự gọn gàng và hài hòa.
Trang trí tinh xảo: Sử dụng các yếu tố trang trí tinh xảo như phù điêu, tượng điêu khắc và tranh bích họa, thường lấy cảm hứng từ thần thoại và Kinh Thánh.

e, Ứng dụng vật liệu mới
Đá và gạch: Sử dụng rộng rãi các loại đá và gạch trong xây dựng, mang lại sự bền vững và cảm giác sang trọng cho công trình.
Kính màu: Cửa sổ kính màu được sử dụng để tăng cường ánh sáng tự nhiên và tạo điểm nhấn nghệ thuật.

f, Các công trình nổi bật
Nhà thờ Santa Maria del Fiore: Với mái vòm lớn do Brunelleschi thiết kế, đây là một trong những biểu tượng của kiến trúc Phục Hưng.
Biệt thự La Rotonda: Do kiến trúc sư Palladio thiết kế, nổi bật với sự đối xứng hoàn hảo và ảnh hưởng của kiến trúc La Mã.
Cung điện Pitti: Ở Florence, minh chứng cho sự kết hợp hoàn hảo giữa nghệ thuật và kỹ thuật trong kiến trúc Phục Hưng.

g, Kiến trúc sư nổi bật
Filippo Brunelleschi: Nổi tiếng với thiết kế mái vòm lớn của nhà thờ Santa Maria del Fiore.
Leon Battista Alberti: Tác giả của nhiều công trình và các lý thuyết kiến trúc quan trọng, như cuốn sách "De re aedificatoria".
Andrea Palladio: Người tiên phong trong kiến trúc biệt thự và nhà thờ, nổi bật với phong cách kiến trúc Palladian.
Kiến trúc thời kỳ Phục Hưng là sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật và khoa học, phản ánh sự hồi sinh của tinh thần cổ điển và những tiến bộ vượt bậc về kỹ thuật xây dựng. Các công trình từ thời kỳ này không chỉ là biểu tượng của sự tinh tế và sáng tạo, mà còn là nền tảng cho sự phát triển của kiến trúc hiện đại.

Nhà thờ Thánh Peter ở Vatican

4, Thời kỳ hiện đại:
Kiến trúc hiện đại, xuất hiện vào cuối thế kỷ 19 và phát triển mạnh mẽ trong suốt thế kỷ 20, đặc trưng bởi sự cách tân và sáng tạo trong thiết kế, vật liệu và kỹ thuật xây dựng. Dưới đây là một số đặc điểm chính của kiến trúc thời kỳ hiện đại:

a, Sử dụng vật liệu và công nghệ mới
Bê tông cốt thép: Sự phát triển của bê tông cốt thép cho phép các kiến trúc sư thiết kế các cấu trúc lớn và phức tạp hơn, vượt qua giới hạn của các vật liệu truyền thống như gỗ và đá.
Kính và thép: Việc sử dụng kính và thép không chỉ tạo ra các tòa nhà cao tầng mà còn mang lại vẻ đẹp tối giản và sáng sủa. Kính cho phép ánh sáng tự nhiên tràn vào, tạo không gian mở và thoáng đãng.
Kỹ thuật tiên tiến: Sự tiến bộ trong kỹ thuật xây dựng và phần mềm thiết kế giúp các kiến trúc sư thực hiện những ý tưởng táo bạo và sáng tạo.

b, Đơn giản và tối giản
Tối giản hóa chi tiết trang trí: Kiến trúc hiện đại tập trung vào sự đơn giản và chức năng, loại bỏ các chi tiết trang trí cầu kỳ, thay vào đó là các đường nét gọn gàng và hình khối rõ ràng.
Không gian mở: Các thiết kế hiện đại thường sử dụng không gian mở, ít tường ngăn để tạo cảm giác rộng rãi và liên kết.

c, Chức năng và tiện ích
Chức năng: Thiết kế chú trọng đến tính chức năng của công trình, đảm bảo mọi yếu tố đều phục vụ một mục đích cụ thể và hiệu quả.
Tiện ích công nghệ: Tích hợp các tiện ích công nghệ như hệ thống điều hòa, ánh sáng thông minh, và thiết bị tự động hóa trong các tòa nhà.

d, Thể hiện phong cách cá nhân
Sáng tạo cá nhân: Kiến trúc sư hiện đại thường thể hiện phong cách và triết lý riêng qua mỗi thiết kế, tạo ra những công trình độc đáo và mang tính biểu tượng.
Phong cách đa dạng: Từ phong cách Bauhaus tối giản đến Brutalism với các khối bê tông mạnh mẽ, kiến trúc hiện đại không bị giới hạn bởi một phong cách duy nhất.

e, Thân thiện với môi trường
Thiết kế bền vững: Tập trung vào việc giảm thiểu tác động môi trường, sử dụng các vật liệu tái chế và thiết kế tiết kiệm năng lượng.
Công trình xanh: Các tiêu chuẩn như LEED và các giải pháp thân thiện với môi trường được áp dụng rộng rãi trong thiết kế và xây dựng.

f, Các công trình nổi bật
Nhà hát Opera Sydney: Với thiết kế mang tính biểu tượng của Jørn Utzon, sử dụng các cấu trúc mái vòm độc đáo.
Tòa nhà Chrysler: Một biểu tượng của kiến trúc Art Deco tại New York, thiết kế bởi William Van Alen.
Bảo tàng Guggenheim Bilbao: Thiết kế bởi Frank Gehry, nổi bật với hình dạng táo bạo và sử dụng vật liệu tiên tiến.
Kiến trúc thời kỳ hiện đại là sự kết hợp hoàn hảo giữa kỹ thuật, nghệ thuật và sự sáng tạo, mang lại những công trình không chỉ đẹp mắt mà còn tiện nghi và bền vững. Những công trình này không chỉ là nơi ở và làm việc mà còn là biểu tượng của sự tiến bộ và khả năng sáng tạo của con người.

Tháp căn hộ Esplanade và Tháp căn hộ Lake Shore Drive thiết kế bởi Ludwig Mies van der Rohe

II, HIỆN TẠI

Ngày nay, hành nghề kiến trúc đang trải qua một giai đoạn đổi mới và phát triển mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi công nghệ và các yêu cầu về bền vững.

 Phương án khách sạn du lịch vũng tàu thiết kế bởi DATAA

• Công nghệ và số hóa: Các phần mềm thiết kế hiện đại như AutoCAD, Revit, và BIM (Building Information Modeling) đã cách mạng hóa cách kiến trúc sư thiết kế và quản lý các dự án. Công nghệ in 3D cũng mở ra những khả năng mới cho việc tạo mẫu và xây dựng.

• Bền vững và thân thiện với môi trường: Các công trình kiến trúc hiện nay không chỉ tập trung vào vẻ đẹp mà còn phải bền vững, tiết kiệm năng lượng và thân thiện với môi trường. Các tiêu chuẩn như LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) trở nên phổ biến.

• Phát triển đô thị thông minh: Kiến trúc sư hiện nay cũng phải đối mặt với thách thức của sự phát triển đô thị thông minh, nơi công nghệ được tích hợp vào hạ tầng đô thị để cải thiện chất lượng cuộc sống và quản lý tài nguyên hiệu quả hơn.

IV. TƯƠNG LAI CỦA HÀNH NGHỀ KIẾN TRÚC.

Tương lai của hành nghề kiến trúc sẽ tiếp tục được định hình bởi những tiến bộ trong công nghệ và những yêu cầu mới từ xã hội.

Nhà hòa nhạc Walt Disney, Los Angeles, được thiết kế bởi Frank Gehry, năm 2003

• Trí tuệ nhân tạo và tự động hóa: Trí tuệ nhân tạo (AI) và các hệ thống tự động hóa sẽ hỗ trợ kiến trúc sư trong việc tối ưu hóa thiết kế và quản lý dự án. AI có thể dự đoán các vấn đề tiềm tàng và đưa ra giải pháp trong giai đoạn thiết kế.

• Vật liệu mới và kỹ thuật xây dựng: Vật liệu thông minh và kỹ thuật xây dựng tiên tiến sẽ cho phép các kiến trúc sư tạo ra những công trình an toàn, bền vững và đa dạng hơn về mặt hình thái. Vật liệu tự phục hồi, kính điện tử hay công nghệ xây dựng bằng robot sẽ trở nên phổ biến.

• Thích ứng với biến đổi khí hậu: Kiến trúc sư sẽ phải thiết kế các công trình có khả năng chống chịu và thích ứng với biến đổi khí hậu. Các công trình xanh, tận dụng năng lượng tái tạo và quản lý nước hiệu quả sẽ trở thành tiêu chuẩn.

• Tính cá nhân hóa: Với sự phát triển của công nghệ, mỗi công trình có thể được thiết kế và xây dựng theo nhu cầu cụ thể của từng cá nhân, từ nhà ở đến không gian làm việc.

KTS.Trần Nhật Thu